De vrijloopstal blijft zich ontwikkelen. Verschillende veehouders zijn opzoek naar alternatieve bodemmaterialen. Zo ook Arjan Aarts uit Sprundel. Hij probeert een bodem van gehakselde tomaten en paprika planten. (foto: nieuwe bodem vrijloopstal)

In 2010 bouwde Arjan Aarts een vrijloopstal voor jongvee en droge koeien. De koeien kunnen zowel van de voergang vreten als uit een mobiele voerbak. Onder de bedding ligt een beluchtingsvloer waarmee lucht de bodem ingeblazen wordt.

De bodem van de vrijloopstal bestond eerst uit groen compost. In de zoektocht van Aarts heeft hij ook kaf gebruikt als strooisel. Maar kaf is beperkt voorradig en stuift enorm. Deze winter experimenteert Aarts met gehakselde tomaten en paprikaplanten van topstrooisel. Het materiaal heeft een droge stof percentage van 45-50 % en werkt als een spons. Het kan ongeveer 2x zijn eigen gewicht aan vocht opnemen. Het bevat veel organische stof, heeft een goede draagkracht en de hoeveelheid aan hitteresistente bacteriën is nihil. Het materiaal is wat duurder dan compost.  Deze winter bekijkt Aarts of het materiaal geschikt is als bodem voor een vrijloopstal en welke aanpassingen wellicht nog nodig zijn om het bodemmateriaal te optimaliseren.

Behalve positieve duurzaamheidsaspecten heeft de vrijloopstal ook zorgpunten, maar de conclusie van het drukbezochte symposium was duidelijk “de vrijloopstal heeft perspectief”. 

Veel melkveehouders, adviseurs, bedrijfsleven, onderwijs en bestuurders zijn weer bijgepraat over de laatste stand van zaken op het druk bezochte symposium “vrijloopstallen” wat op 13 februari 2014 in de Eemlandhoeve is gehouden. Op het symposium zijn de resultaten uit onderzoek van Wageningen UR Livestock Research en de ervaringen van de praktijknetwerken “Gebruikers vrijloopstallen” en “Humest” onder leiding van IDV-Advies toegelicht.

De koe wil ruimte  bij het gaan staan en bij het gaan liggen. Ruimte voor natuurlijk gedrag om elkaar op te zoeken of juist te vermijden, een zachte ondergrond met grip.  Het welzijn is duidelijk beter en bij enkele melkveehouders van het eerste uur worden de koeien duidelijk ouder en daalt het vervangingspercentage. Vooral de klauwgezondheid gaat met sprongen vooruit.

De mest uit de vrijloopstal bevat veel organische stof. Dat is goed voor de bodemvruchtbaarheid. De werking van de stikstof is echter traag. Om opbrengstreductie te voorkomen moet deze mest gecombineerd worden met een snelwerkende dierlijke mest (bv drijfmest of dunne fractie).

De extra kosten voor de grote stal met meer dan 15 m2 per koe en de extra strooiselkosten kunnen goedgemaakt worden door 10 % lagere vee-vervanging.

Er zijn ook zorgpunten. Vanuit de overheid is dit de hogere ammoniakemissie vanuit de stal, die echter grotendeels gecompenseerd wordt door een lagere emissie op het land. De zuivel maakt zich zorgen over de risico’s van de hittebestendige bacteriën. Deze bacteriën vermeerderen zich tijdens het composteringsproces op het composteerbedrijf of in de stal.

Tijdens de discussie met de vrijlooppioniers en onderzoekers bleek we dat de aanwezigen duidelijk perspectief zien in de vrijloopstal. De vraag is echter of het gebruik van compost en houtsnippers wel een duurzame oplossing is. Enkele pioniers gaven aan dat ze gaan experimenteren met andere bodemmaterialen.

Samen met 11 anderen WeideCoaches heeft onze adviseur, Bram den Hollander, de Praktijkschool voor Beweiding van Stichting Weidegang succesvol afgerond. De coaches gaan nu melkveehouders trainen in vakmanschap voor graslandmanagement en beweiding. Centraal daarbij staat de FarmWalk; een managementtool voor weidegang met als basis een wekelijkse ronde door het eigen gras.

De FarmWalk is afkomstig uit echte graaslanden als Ierland en Nieuw-Zeeland. In 2013 heeft Wageningen UR en het netwerk Dynamisch weiden een versie ontwikkeld voor Nederlandse melkveehouders. Door 100 melkveehouders is de FarmWalk uitgetest in hun bedrijfsvoering. Hun ervaringen laten zien dat het concept hen meer grip geeft op gras. Weidegang wordt beter planbaar, ook met grote koppels koeien, automatisch melken of een kleine huiskavel. Er is veel aandacht voor het verhogen van de productiviteit van grasland en de opname van vers gras door koeien. Dit zien melkveehouders terug in hun minerale efficiëntie in de Kringloopwijzer en in het financiële resultaat.

De basis van goed graslandmanagement is kijken, meten, beslissen en doen. In het FarmWalk-concept zijn er voor elke maand modules met tips, aandachts- en beslispunten. Veehouders worden getraind in het gebruik van praktische hulpmiddelen zoals de graslandgebruikskalender, de graslandhoogtemeter en een bemestings- en beweidingsplan. Maar vooral ook in het gebruik van de schop, de boor, hun handen, ogen en neus. De WeideCoaches gaan groepen van 8 tot 10 melkveehouders in 5 bijeenkomsten gedurende het weideseizoen trainen in de FarmWalk.

Melkveehouders kunnen zich nu aanmelden op de website van Stichting Weidegang of door hier te klikken. 

Stan van Beek uit Vogelwaarde (Zld.) van het netwerk Gebruikers Vrijloopstallen heeft een innovatieve oplossing bedacht om zijn compostbedding in één werkgang te bewerken én bij te strooien.

De strobodem van Van Beek maakte in 2012 plaats voor een compostbedding. Dit maakte het mogelijk om in de zomer geen materiaal meer bij te hoeven strooien, wat met stro wel het geval was. 
Om in de winter maanden de bodem te bewerken en bij te strooien bedacht Van Beek het volgende. Hij bouwde een oude voerbak om tot compoststrooier. Deze strooier hangt achter de trekker en wordt hydraulisch aangedreven. Voor de trekker monteerde Van Beek  een oude bietenschoffelaar om de mestflatten onder te werken.

Kosten compoststrooier
De voerbak kostte  €400,- thuisgebracht en is voor €5500,- verbouwd. Het strooien en bewerken in één werkgang geeft een betere verdeling, een vlakkere bodem en bespaart arbeid. Voor die tijd strooide Van Beek de compost bij met een shovel, maar die maakte te diepe sporen.

Vrijloopstal in beeld
Agrimedia maakte van deze bijzondere combinatie een film. Bekijk hier de film: Voerdoseerbak wordt compoststrooier. 

Wilt u meer weten over de ontwikkelingen rond vrijloopstallen? Kom dan naar het symposium op 13 februari 2014 op de Eemlandhoeve.

Meer informatie over het symposium vindt u in de flyer.